سیب زمینی چیست؟ از کاشت تا معرفی ریشه و ساقه تا غده Potato

سیب زمینی چیست؟

سیب زمینی (Potato) با نام علمی (Solanum Tuberosum) از خانواده بادمجانیان (Solanaceae) و تیره سیب زمینیان می باشد. سیب زمینی و ذرت جزو بزرگترین دستاورد های بشر برای تامین خوراک مردم جهان به شمار رفته و پس از گندم، ذرت و برنج به عنوان چهارمین محصول کشاورزی مهم جهان به شمار می رود. کشت سیب زمینی در هر دو منطقه معتدله کره زمین انجام می‌گیرد و عنوان مهم ترین محصول غذایی را داراست.

سیب زمینی محبوب ترین سبزی از نظر تولید و مصرف در ایالت متحده می‌باشد و از اهمیت به سزایی در مصارف بخش های فرآوری و هم مصارف خانگی برخوردار است. در این مقاله قصد داریم به طور مفصل در رابطه با کشت سیب زمینی صحبت کنیم:

از ما میپرسند سیب زمینی ساقه است یا ریشه؟ سیب زمینی گیاهی علوفه ای متشکل از سه بخش زیر بوده که فقط غده آن مورد استفاده قرار می‌گیرد:

• ساقه (Stem) ، شاخ و برگ (Lateral Stem & Leaf)
• غده (Tuber) ، استولون (Stolon)
• ریشه (Roots)

ساقه هایی که به طور مستقیم از غده بذری به وجود آمده باشند را به عنوان ساقه‌ی اصلی و ساقه هایی که از ساقه‌ی اصلی منشعب شده‌اند را ساقه فرعی در نظر گرفته می گیرند. بخش انتهایی ساقه تا اولین گل را سطح اول نامیده و تعداد و طول سطوح به عوامل مختلفی نظیر: واریته، طول روز بستگی دارد. در واریته های دیررس طول ساقه ها بلندتر و تعداد سطوح بیشتر بوده و در مقابل در واریته های زودرس طول ساقه ها کوتاه‌تر و تعداد سطوح نیز کمتر می باشد. گاهاً غده های هوایی بر روی برگ های ساقه ها تسکیل می شود که این امر میتواند بر اثر حمله قارچ (Rhizoctonia Solani) به قسمت انتهایی ساقه باشد.

غده سیب زمینی (TUBER)

غده سیب زمینی (TUBER) را می توان بخشی از ساقه که وظیفه ی ذخیره سازی ماده غذایی و تولید مثل را بر عهده دارد، در نظر گرفت. استولون‌ها (Stolon) از جوانه هایی در قسمت زیر زمینی در انتهای ساقه به وجود می‌آیند که در واقع غده را یک استولون متورم شده می نامند که همراه با تشکیل غده، پوست به عنوان محافظی از آن توسعه می یابد. پوست غده بالغ به مواد مایع و گازی نفوذ پذیر است و این امر به محافظت در برابر تلفات و میکرو ارگانیسم های آب کمک شایانی می‌کند.

غده‌ها خود شامل لایه چوب پنبه بیرونی یا پریدرم، پارانشیم ذخیره کننده درونی و بیرونی می‌باشد و زمانی که استولون به شکل غده شروع به تورم میکند پوست آن بزرگتر می‌شود. غده به وجود آمده دارای عدسک های می باشد که ارتباط داخل و محیط بیرونی غده را برقرار می‌کند تا غده بتواند اکسیژن، آب و دی اکسید کربن لازم جهت رشد خود را دریافت نماید.

قرار گرفتن غده اصلی (Mother Tuber) در عمق مناسب و همچنین زیر خاک بودن تمام غده ها تشکیل شده، باعث افزایش تعداد غده ها می‌گردد. شکل، رنگ و سایز غده‌ها بستگی به ارقام سیب زمینی و شرایط آب و هوایی دارد. همچنین می بایست توجه داشت که رطوبت زیاد خاک باعث باز شدن عدسک‌ها و نفوذ میکروارگانیستم های مضر به درون غده های ایجاد شده کند و بیماری برای محصول را به همراه داشته باشد.

قسمت های بالایی گیاه ممکن است در برابر سرمای فصل زمستان از بین برود اما غده ی باقی مانده در خاک در فصل بهار تولید جوانه می‌کند و گیاه جدیدی را به وجود می‌آورد و از این رو ساقه‌های زیرزمینی واقع در انتهای غده ها، گیاهی دائمی می‌باشد. رنگ ساقه در اکثر مواقع سبز است ولی در بعضی از موارد به رنگ قرمز و بنفش مشاهده شده اند.

بوته های اصیل از بذر های مرغوب یا اصطلاحاً بذر حقیقی سیب زمینی، باعث رشد ریشه های راست و باریک تا عمق نهایتاً 60 سانتی متری در زمین می شود که از آن انشعابات جانبی تشکیل می شود.

کشت سیب زمینی در شرایط ایده آل

کشت ایده آل سیب زمینی به عواملی وابسته است که عبارتند از:

• شرایط آب و هوایی مناسب برای کشت سیب زمینی
• خاک و بستر مناسب کشت گیاه سیب زمینی
• نوع کود مناسب برای گیاه سیب زمینی
• آبیاری و نوع واریته

شرایط آب و هوایی کشت گیاه سیب زمینی

به طور کلی سیب زمینی از نظر گل دهی گیاه روز بلند و از نظر غده بندی گیاهی روز کوتاه می‌باشد. فصل مناسب کشت سیب زمینی، فصول خنک و مرطوب بوده و در برابر سرما و یخبندان حساس است. ولی امروزه بر اثر اصلاح نژاد گیاه در اکثر مناطق کره ی زمین قابلیت کشت را دارد. دمای ایده آل برای سیب زمینی در زمان تولید غده 12 درجه سانتی گراد و برای رشد گیاه بین 16 تا 21 درجه سانتی گراد می‌باشد.

هر چه دمای خاک از 20 درجه بالاتر باشد تعداد غده محصول کاهش می‌ یابد و در نهایت در دمای 29 درجه سانتی گراد تولید غده به صورت کلی متوقف می‌شود. شرایط جوی خاص نیز بر عملکرد و کیفیت سیب زمینی تاثیر میگذارد و باعث تلفات و بیماری در سیب زمینی می‌شوند. اگر چه سیب زمینی محصول فصل خنک است اما این گیاه به تگرگ، یخبندان و سرمای شدید حساس می‌باشد و سرما و یخبندان باعث کاهش عملکرد سیب زمینی می‌شود و اسیب شدیدی به سیب زمینی وارد می‌کند و در دمای 2- درجه سانتی گراد غده یخ می‌زند و دیگر رشد نمی‌کند.

دمای بالا باعث رشد ثانویه (مانند طویل شدن غده ها) و سیاه شدن داخل غده (در اثر تنفس زیاد و کمبود اکسیژن در دماهای بالا باعثبروز سیاهی داخل غده می‌شود) و بافت مردگی (نکروز) حرارتی می‌شوند.

خاک و بستر مناسب کشت سیب زمینی

عمق کاشت سیب زمینی بر اساس شرایط خاک تنظیم می‌شود، به صورتی که هر چه خاک محل کشت سبک تر باشد برای رشد و نمو به رطوبت و بارندگی بیشتری نیاز دارد و در شرایط آب و هوایی سرد کاشت کم عمق توصیه می‌گردد. کشت این گیاه در خاک های سنگین توصیه نشده یعنی به طور کلی خاک هایی که فضای رشد کافی به غده ها را بدهند و هوای کافی داشته باشند، برای رشد گیاه سیب زمینی مناسب است. همچنین خاک زیر کشت باید دارای عناصر معدنی مناسب نظیر آهن و آلومینیوم و منیزیم کافی باشد.

PH مناسب خاک برای تهیه محصول ایده آل بین 6 تا 7.5 می‌باشد. تأمین پوشش خوب روی غده هایی که تازه به وجود آمدند از طریق کاشت عمقی و پشته های بزرگ حاصل می‌شود. هر قدر که عمق کاشت کمتر باشد به پشته های بزرگتری نیاز است. در زمان احداث پشته نباید برگ سبز روی زمین را پوشانده باشد زیرا باعث به وجود آمدن علف هرز در زمین شده و زمانی که رطوبت خاک در سطح مناسبی بود، بستر سازی شروع می‌شود.شخم عمیق و خاک نرم به رشد سیب زمینی کمک می کنند؛

از این رو در فصل پاییز با زدن شخم عمیق و دادن کود حیوانی مناسب زمین را به حال خود رها کرده تا بعد از یخ بندان زمستان، خاک خردتر شده و ذخیره آبی مناسبی در زیر خاک به وجود آمده تا با اتمام فصل زمین را برای کشت آماده کنند. بستر بذر نرم در شرایطی که از خاک سبک استفاده و بارندگی باعث فرسودگی پشته ها شده باشد، برای بذر مضر می‌باشد. خاک ورزی روی خاک خشک مشکل و روی خاک نرم باعث خراب شدن ساختمان خاک می‌شود و بهتر است قبل از کاشت انجام شود.

کود دهی مناسب گیاه سیب زمینی

سیب زمینی در مراحل اولیه رشد خود به علت مواد غذایی موجود در غده ها نیاز زیادی به کود دهی ندارد ولی به مرور زمان و بزرگتر شدن غده ها نیاز آن به کود دهی بیشتر می‌شود. سیب زمینی به کود های اسبی و شیمیایی علاقه ی زیادی دارد. استفاده از کود اسبی علاوه بر رساندن عناصری مانند ازت، فسفر و پتاسیم به گیاه باعث حفظ رطوبت در خاک نیز می‌شود.

دادن کود ازته در کلیه زمین ها به استثنای زمین های هوموسی (گیاه خاک) و خاک های شنی آلی (به مقدار کمتر) بسیار ضروری می‌باشد. همچنین مصرف زیاد ازت ، باعث تحریک رشد شاخ و برگ گیاه شده و سبب تاخیر در رشد غده میشود و در مصرف بیش از حد آن باعث برداشت پیش از رسیدگی آن می شود.

طی آزمایشات انجام شده مقدار 40 تا 80 کیلوگرم ازت خالص در هکتار برای گیاه مناسب است ولی اگر صرفه اقتصادی در نظر گرفته نشود می توان تا 150 کیلوگرم در هکتار برای دریافت حداکثری محصول استفاده کرد. در مقاله ای به مقدار مصرف ورمی کمپوست و میزان آن در مزارع اشاره کردیم که شاید مناسب شما باشد.

نحوه آبیاری در کشت سیب زمینی

آبیاری مناسب برای ارقام دیر رس و در نواحی خشک بسیار ضروری بوده و برای رشد مناسب غده ها به خصوص در زمان به وجود آمدن استولون و غده نیاز زیادی به منابع آبی و رطوبت مناسب 45 تا 65 درصد است. به صورت کلی از سه روش برای آبیاری سیب زمینی استفاده میشود که عبارتند از:

آبیاری پشته ای در کشت سیب زمینی

روش قدیمی و سنتی آبیاری بوده و از نکات مثبت استفاده از این روش میتوان به کم هزینه بودن و خیس نکردن شاخه و برگ گیاه و از نکات منفی آن میتوان به کارایی پایین و مشکلاتی که برای مکانیزیسیون بیشتر به وجود می آورد، اشاره کرد.

آبیاری قطره ای کشت سیب زمینی

این روش به طور وسیع مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و فقط در برخی مناطق دارای آب شور از این روش استفاده می شود.

آبیاری بارانی سیب زمینی

این روش خود شامل روش هایی نظیر سنترپیوت و سیستم آبیاری خطی یا لینیر در مناطقی با خاک سبک استفاده می شود.

کلام آخر

همه ما احتمالاً سیب زمینی سرخ کرده یکی از غذاهای مورد علاقه مان است و هر وقت به رستوران میرویم شاید بعنوان دسر یا همراه فست فود آنرا هم سفارش بدیم. در این مقاله میخواستیم بگوییم این غذای محبوب چطور کاشته می شود و قبل از آن اصلاً از کجا می آید و چه تاریخچه ای دارد. اگر نظری دارید با ما و خوانندگان ما به اشتراک بگذارید.

در پایان ممکن است تمایل به دریافت قیمت یا خرید ورمی کمپوست داشته باشید. می توانید به این صفحه برای خرید مراجعه کنید.