همه چیز در مورد کاشت پیاز ( داشت، برداشت و انواع بذر پیاز )
در این مقاله قصد کردیم تا به همه چیز مرتبط با کاشت پیاز، داشت و برداشت آن تا ارقام مختلف بذر پیاز بپردازیم.
تعریف پیاز
پیاز گیاه دو ساله علفی از خانواده آماریلیس (Amaryllidaceae) است که برای مصرف خوراکی استفاده می شود. پیاز به احتمال زیاد بومی جنوب غربی آسیا است، اما در حال حاضر در سراسر جهان، عمدتاً در مناطق معتدل رشد می کند. پیاز دارای مواد مغذی کمی است اما به دلیل طعم و مزه آن ارزشمند است و به طور گسترده در پخت و پز استفاده می‌شود. در اکثر غذاهای ایرانی مانند خورشت ها، کباب، سوپ و سالاد به عنوان طعم دهنده استفاده می شود.
کلمبیا، مو در نوشته ای در وب سایت دانشگاه میزوری جمله جالبی در مورد پیاز می گوید:
اگرچه پیاز ممکن است شما را به گریه بیاندازد، اما جهان بدون طعم و عطری که برای وعده های غذایی ما به ارمغان می آورد، مکان غم انگیزتری خواهد بود.
کاشت ، داشت و برداشت پیاز با توجه به نوع رقم و واریته بذر متفاوت بوده و شرایط نگهداری آن نیز متفاوت است. عامل بسیار مهم دیگر در کاشت پیاز شرایط آب و هوایی و منطقه جغرافیایی محل کشت است.
زمین کاشت پیاز ( آماده سازی )
تهیه خاک مناسب برای کاشت پیاز
وجود خاک مناسب و زهکشی شده از اولین شروط لازم برای کاشت بذر پیاز می باشد. بدین منظور باید دقت داشت که با توجه به نوع ریشه دهی و رشد پیاز، زمین مورد کشت می بایست مسطح و بدون هرگونه سنگ و کلوخ باشد. زیرا وجود سنگلاخ در خاک مانع از رشد غده پیاز شده و باعث بد فرم گرفتن محصول می شود.
همچنین وجود این موانع استفاده از وسایلی مانند سله شکن، وجین کن و کودپاش برای استفاده بعد از سبز شدن بذر را سخت می کنند. همچنین در زمین هایی با شیب تند و زیاد در زمان آبیاری باعث شسته شدن نشا و یا بذر کاشته شده می شود.
بدین منظور برای آماده سازی زمین در پاییز سال قبل از کشت زمین را کود دامی داده و سپس آن را با عمق 20 سانتی مرتی شخم زده تا خاک و کود به طور کامل با یکدیگر مخلوط شوند. برای از بین بردن کلوخ ها نیز پیشنهاد می گردد زمین تا سه مرتبه دیسک زده شود تا زمین نرم و هموار گردد. پس از گذشت شش ماه و مطلوبیت میزان رطوبت مورد نیاز، زمین را مجددا دیسک زده تا نرم شود. همچنین در اراضی شنی توصیه می شود تا زمین را با استفاده از غلطک های سبک کوبیده و سپس شروع به کاشت بذر نمایید.
کود دهی زمین کاشت پیاز
استفاده از کود دامی یا کود سبز یا کود حیوانی در کاشت پیاز توصیه شده و این میزان بیش از سایر صیفی جات می باشد. استفاده از کود دامی در زمین هایی که با فقر مواد آلی روبرو هستند مورد نیاز بوده و تاثیر بسزایی بر افزایش محصول نهایی دارد. بدین منظور لازم است حداقل 3 الی 4 ماه قبل از کاشت با کود تازه، کودهی گردد.
در صورتی که شرایط کودهی قبل از کاشت میسر نبود، بعد از کاشت بذر از کود دامی صرف نظر کرده و تنها کود شیمیایی باید داد. زیرا کودهای دامی تازه دارای علف هرز بسیار بوده که دبرای رشد پیاز بسیار مضر بوده و باعث تخریب بذر قبل از ریشه دهی می شود. همچنین کاشت بقولاتی همچون لویبیا و باقالا قبل از کاشت پیاز برای افزایش محصول دهی پیاز می شود. برای استفاده از کودهای شیمیایی نیز کودهای ازت، فسفر و پتاسیم در زمین های شنی توصیه می شود.
انتخاب بذر مناسب کاشت پیاز
بذر پیاز سیاه بوده و به شکل مثلث نامرتب می باشد. ابعاد بذر نیز می توان پهنای آن را 1 الی 2 میلیمتر و ضخامت آن 0.5 الی 1 میلی متر می باشد. وزن هر هزار دانه بذر مقدار 3 الی 4 گرم بوده که پیشنهاد می شود بذر طی یک سال کاشته شود.
کاشت بذر، نشاء پیازچه
جهت کاشت پیاز می توان از روش های مختلفی همچون کاشت پیازچه، استفاده از غده پیاز و کاشت بذر به صورت مستقیم با به صورت نشاء که در ادامه به توضیح هریک خواهیم پرداخت.
کاشت مستقیم بذر پیاز
همان گونه که در مبحث صیفی جات بیان کردیم کاشت بذر به عوامل زیادی همچون شرایط اقلیمی، شراایط آب و هوایی، نوع رقم و واریته بذر، نحوه کاشت و فصل مورد کشت دارد. فاصله بین هر ردیف 30 تا 40 سانتی متر و هر دانه بذر به فاصله 2 سانتی متر کاشته می شود. برای کاشت بذر پیاز نیاز به حداقل 8 کیلوگرم بذر در هر هکتار می باشد و در صورتی که زمین مورد کشت خطر بروز آفات وجود دارد تا 18 کیلوگرم در هر هکتار توصیه می گردد. همچنین برای کاشت بذر به صورت دست پاش نیازمند 12 کیلوگرم بذر در هکتار لازم است.
کاشت نشاء بذر پیاز
منظور از کاشت نشاء، کاشت پیازچه هایی است که از کشت متراکم سال قبل بدست آمده اند. به همین منظور در اوایل شروع فصل پاییز بذرها به صورت متراکم در محلی سرپوشیده کشت شده و پس از مساعد شدن شرایط آب و هوایی به محل کشت منتقل می گردند.
مقدار بذر لازم برای نشاء حدوداً 3 الی 4 کیلوگرم می باشد. برای نشاء پیاز آن ها را در ردیف ها با فاصله 30 الی 40 سانتی متری و فاصله 10 سانتی متری از یک دیگر نشاء می کنند. یکی از عوال مهم در نشاء پیاز قطر و طول آن می باشد و در صورت نامناسب بودن اندازه، باعث به وجود آمدن ساقه های بذر زودرس شده و ریشه ها متورم و بد فرم می شوند. لذا توصیه می گردد در کاشت نشاء به اندازه ها دقت کافی شود.
کاشت مخلوط پیاز با سایر بذرها
با توجه به تراکم بذرهای کاشته شده در واحد سطح، بعد از جوانه زدن و سبز شدن نیاز به تنک کردن محصول بوده که علاوه بر صرف وقت و هزینه زیاد، ممکن است باعث بهم ریختگی در کشت صورت گرفته شود. از همین روی توصیه می شود تا از تنک کردن خودداری شود.
بدین منظور برای برای ردگیری خطوط کاشت می توان بذر پیاز را با بذر گیاهان دیگیری همچون اسفنجاج، جعفری و یا تره فرنگی که زود رس بوده و همچنین با توجه به دیر جوانه زدن بذر پیاز (حدود 1 الی 2 ماه) ، مخلوطی از این بذرها مورد کشت قرار می گیرند. با این کار می توان یک الی دو هفته پس از کاشت زمین را وجین و سله کشی کرد.
کاشت پیازچه
به منظور کاشت پیاز سبز از پیازچه استفاده می شود. برای کشت می بایست پیازچه ها را با فاصله 10 سانتی متری از هم و فاصله بین خطوط حداقل 20 سانتی متری از هم در عمق 2 الی 3 سانتی متر، به صورتی که با یکدیگر در تماس باشند، کاشت شود. برای کاشت پیاز نیز می بایست پیازچه ها به فاصله 50 سانتی از هم و فاصله 30 الی 40 سانتی متری از هم با عمق 1.5 سانتی متر کاشته شوند. یکیا از موارد مهم در کاشت از طریق پیازچه عدم توانایی در انبار کردن پیاز می باشد و بهتر است برای انبار کردن از روش کاشت مستقیم بذر استفاده گردد.
کاشت پیاز
در این نوع از کاشت از پیازهایی با قطر حدوداً 2.5 سانتی متری که از محصولات کشت سال قبل به دست آمده اند استفاده می شود.
برداشت پیاز
زمان و نحوه برداشت پیاز به عواملی چون نوع خاک، دما، آب و هوا و نوع رقم و واریته بذر مورد استفاده دارد. از همین روی در ارقام ایرانی برداشت به صورت دستی میسر نبوده و باید از ابزار مکانیکی استفاده نمود اما در ارقام خارجی با توجه به تشکل غده بر روی سطح زمین، می توان به صورت دستی برداشت نمود. همچنین پیاز را می توان به صورت غده های پیازی و یا به صورت پیازچه برداشت کرد.
شرط مهم در برداشت پیاز رسیده بودن آن است که با خم شدن، افتادن و زرد شدن قسمت های هوایی بوته می توان رسیده شدن پیاز را متوجه شد. مصرف بلافاصله پیاز بعد از برداشت در صورت نرسیده بودن مشکلی نداشته ولی اگر قصد انبار کردن پیاز را داریم، می بایست حداقل 50 درصد پیازها رسیده شده و پس از آن برداشت آغاز می شود که در مناطق با شرایط اقلیمی سردتر توصیه می گردد برداشت پس از رسیده شدن 90 درصد مزرعه شروع گردد.
برای برداشت پیاز لازم است تا حداقل 3 الی 4 هفته قبل از آن آبیاری مزرعه متوقف گردد تا نگهداری بهتری صورت گیرد. پس از برداشت نیز قسمت هوایی بوته را با وسیله های مناسبی چون قیچی و یا ابزارالات مکانیکی قطع می کنند. جهت جلوگیری از بروز بیماری و آفات به داخل غده نیز مقداری 1 الی 2 سانتی متر از سر بوته را بر روی غده باقی می گذارند.
در زمان برداشت سه نوع پیاز در اندازه های متفاوت دیده می شوند که شامل پیاز های درشت با قطر حدودی 7 سانتی متر که 3 الی 5 درصد کل محصولات می باشد، پیاز با سایز متوسط با قطر حدودی 3 سانتی متر که تقریبا 10 درصد محصولات را تشکیل می دهد، پیازهای ریز با قطری حدوداً 2 سانتی متری که حداقل 85 درصد کل محصولات مزرعه را شامل می شود.
بررسی بیماری ها و آفت هایی کاشت پیاز
آفت و بیماری های پیاز انواع مختلفی مثل ریشه سرخی، آنتراکنوز، زنگ پیاز،نماتد ساقه و غده، پوسیدگی خاکستری، پوسیدگی ریشه و طبق، سفیدک داخلی یا دروغی، سیاهک پیاز، لهیدگی باکتریایی و از آفات آن نیز تریپس و مگس پیاز دارد که باید برای مقابله با آنها کشاورز تمهیدات لازم را در نظر بگیرد.
انواع بذر پیاز برای کاشت
پیاز دارای ارقام گوناگون بوده که که هر رقم با توجه به نوع واریته خود از نظر طول روز مورد نیاز برای رشد به سه گروه روز کوتاه، روز متوسط و روز بلند تقسیم بندی می شوند. بر همین اساس و با توجه به طول روز و آب و هوای مورد نیاز برای کشت، پیازها دارای رنگ های سفید، قرمز، صورتی، بنفش، زرد می باشد.
1.بذر پياز روز كوتاه
این رقم از پیاز در طی دوره رشد خود نیازمند 10 الی 12 ساعت روشنایی بوده که معمولا حدود 7 ماه تا زمان محصول دهی زمان می برد. لذا بهترین زمان کاشت برای این نوع از ارقام فصل پاییز بوده و زمان برداشت اواخر زمستان یا اوایل بهار می باشد. از انواع این نوع واریته می توان به بذرهای زیر اشاره کرد.
| پیاز هیبرید روز کوتاه پریماورا سمینیس | Seminis F1 Onion Primavera |
| پیاز روز کوتاه زرد براوو استار نیکرسون | Nickerson Short Day Onion Bravostar F1 |
| پیاز هیبرید روزکوتاه زرد گلدن آی سمینیس | Seminis Hybrid Short Day Onion Golden Eye |
| پیاز هیبرید سفید روز کوتاه مینروا انزا زادن | Enza Zaden Minerva F1 White Onion |
| پیاز هیبرید سفید روز کوتاه سایروس سمینیس | Seminis Hybrid Short Day Onion Cirrus F1 Onion |
| پیاز استاندارد سفید روزکوتاه کنتسا سمینیس | Seminis Standard Short Day Onion Contessa |
| پیاز روز کوتاه سفید تگزاس ارلی وایت گرانو اینووا سیدز | Innova Seeds Texas Early White Grano Short Day Onion |
| پیاز زرد روز کوتاه پرمیوم آریوس | Aurius Premium F1 Short Day Onion |
| پیاز سفید روز کوتاه وایت گرانو سان شاین | Sun Shine White Grano Short Day Onion |
| پیاز زرد روز کوتاه آدمیرال امرالد | Emerald Admiral F1 Short Day Onion |
| پیاز سفید سپیدان فلات ایران | Falat Sepidan Onion |
| پیاز سفید تگزاس ارلی وایت سمینیس | Seminis Texas Early White Short Day Onion |
| پیاز قرمز روز کوتاه هیبرید ایکس پی رد سمینیس | Seminis XP RED F1 Onion |
| پیاز سفید روز کوتاه ارلی وایت گرانو آفریگرو | Afrigro Early White Grano Onion |
| پیاز روز کوتاه سفید تگزاس ارلی وایت گرانو آریوس | Aurius Texas Early White Grano Short Day Onion |
| پیاز زرد هیبرید روز کوتاه ریو براوو F1 نانهمس | Nunhems Short Day Hybrid Rio Bravo F1 Onion |
| بذر پیاز سفید روز کوتاه هیبرید چمپیون روزن سید هلند | Rosen Seeds White Short Day Champion F1 Onion |
2- بذر پیاز روز متوسط
این رقم از پیاز در طی دوره رشد نیازمند 13 الی 14 ساعت روشنایی بوده که حدوداً 5 الی 6 ماه تا محصول دهی نهایی زمان می برد. برای کاشت این نوع بذر نیازمند آب و هوای معتدل با طول روز متوسط بوده و بهترین زمان کاشت فصل زمستان و زمان برداشت نیز اواخر فصل بهتر و اوایل فصل تابستان می باشد. از انواع این نوع واریته می توان به بذرهای زیر اشاره کرد.
| پیاز زرد تگزاس ارلی گرانو آفریگرو | Afrigro Texas Early Grano Onion |
| پیاز روز متوسط زرد زرگان فلات | Falat Zargan Onion |
| پیاز زرد روز متوسط بوران ایران | Boran Yellow Onion |
| پیاز روز متوسط قرمز آذرشهر هورسان ایران | Iran Hoorsun Red Onion Seeds |
3- بذر پیاز روز بلند
این رقم از پیاز در طی دوره رشد نیازمند 16 الی 17 ساعت روشنایی بوده که 6 ماه زمان برای تولید محصول نهایی لازم است. همچنین این رقم از بذر پیاز نیازمند درجه حرارت بالا برای کاشت می باشند برای کاشت این نوع بذر نیازمند آب و هوای سرد و معتدل بوده که در اوایل فصل بهار مورد کاشت قرار گرفته و در اواخر تابستان و اوایل پاییز بداشت می شوند. از انواع این نوع واریته می توان به بذرهای زیر اشاره کرد.
| پیاز هیبرید روز بلند زرد یلو سوییت اسپانیش یونی ژن | Unigen Long Day Onion Yellow Sweet Spanish F1 |
| پیاز قرمز روز بلند هیبرید 7030 سمینیس | Seminis SV 7030 F1 Onion |
| پیاز قرمز هیبرید روز بلند رد زپلین سمینیس | Seminis Red Zeplin F1 Onion |
| پیاز روز بلند قرمز میگون فلات | Falat Long Day Meygoon Red Onion |
| پیاز روز بلند زرد زرگان فلات | Falat Zargan Onion |
| پیاز سفید هیبرید روز بلند استرلینگ سمینیس | Seminis Sterling F1 Onion |
| پیاز روز بلند قرمز استاندارد حبوب | Hoboob Long Day Red Standard Onion |
| پیاز زرد هیبرید قیصر تاکی ژاپن | Takii Quasar F1 Onion |
| بذر پیاز هیبرید روز بلند رقم داماسکوس پیاز طلایی سمینس | Seminis Long Day Cultivar Damascus Golden Hybrid Onion |
