انواع کود مرغی (روش های تهیه و عناصر موجود در آن)

در کشاورزی مدرن امروز و روی کار آمدن کودهای غیر آلی در کنار کودهای آلی، مسائل و مشکلات ناشی از آلودگی محیط زیست از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بدین منظور توصیه می شود برای بهبود کیفیت و حاصلخیزی خاک و همچنین کاهش هزینه ها، از مخلوط کودهای شیمیایی و آلی برای کوددهی زمین مورد استفاده قرار بگیرد. کود مرغی به عنوان یکی از کودهای آلی و ارگانیک منبع بسیار غنی از عناصر اصلی و ریز مغذی است.

این کود را یکی از با ارزش ترین کودها در بین کودهای آلی کرده است. همان طور که در مقاله مربوط به نحوه تولید کود مرغی بیان نمودیم، این کود سرشار از فسفر، کلسیم، پتاسیم، ازت و عناصر ریزمغذی روی، آهن و مس و منگنز می باشد. در این مقاله قصد داریم تا به طور کامل در مورد انواع کودهای مرغی و نحوه تولید و نگهداری آن مطالبی را بیان نماییم.

عناصر سازنده کود مرغی

یکی از عناصر بسیار مهم در رشد و نمو گیاهان وجود عنصر نیتروژن می باشد که این موضوع باعث شده تا استفاده از کودهای نیتروژنه اهمیت خاصی پیدا کرده است. از جمله کودهای نیتروژنه غیر آلی یا شیمیایی می توان به سولفات آمونیوم، نیرات آمونیوم و اوره اشاره کرد. برای جذب و تاثیر بهتر این عنصر در گیاه، عواملی همچون نوع خاک و شرایط آب و هوایی و نوع و رقم گیاه بسیار مهم می باشد.

کود مرغی به عنوان کودی سرشار از ازت یا نیتروژن یکی از منابع طبیعی و آلی برای تامین این عنصر برای گیاهان می باشد بدین شکل که حدود یک سوم از این ماده آلی به صورت آمونیوم در این کود موجود است. یکی از راه های افزایش بهره وری و حاصلخیزی خاک، تلفیق کودهای آلی با کود های شیمیایی است که از این طریق میتوان جهت جذب عناصر ریز مغذی مثل آهن، روی و منگنز برای گیاهان کمک شایانی انجام داد.

نتایج به عمل آمده از آزمایشات صورت گرفته، نشان داده که استفاده کود دامی باعث کاهش میزان PH خاک و افزایش هدایت الکتریکی (یاEC  یا میزان شوری آب) می گردد. پلیت مرغی حاوی عناصر میکرو و ماکرو از قبیل فسفر، پتاسیم، منیزیم، آهن، روی، کلسیم، منگنز، فسفر و غیره می باشد. بهترین فصل برای استفاده از این کود فصل تابستان و زمستان است که قبل از کاشت بذر با خاک مخلوط شده و زمین مورد شخم قرار می گیرد.

با توجه به هدر رفتن ازت موجود در کود توصیه می شود که در فصل پاییز مورد استفاده قرار نگرفته و همچنین در فصل بهار نیز با توجه به مدت زمان کم برای جلوگیری از هدر رفتن عناصر، در صورت کوددهی خاک مورد کاشت آسیب می بینید. تحقیقات نشان می دهد به طور متوسط  میزان ازت موجود در کود مرغی می تواند تا سه سال تغذیه نیتروژن خاک را تامین نماید.

برای رسیدن به کودی غنی و با ارزش می بایست فضولات تولید شده به سرعت جمع آوری شده زیرا حرارت و رطوبت زیاد بهترین عوامل در تجزیه کود بوده و باعث تبدیل شیمیایی اسید اوریک به کربنات آمونیوم می شود. با جمع آوری و فراوری کود با سرعت زیاد از هدر رفت مواد آلی و معدنی موجود در کود جلوگیری می شود.

با افزایش قیمت کودهای شیمیایی استفاده از کود مرغی اهمیتی زیادی پیدا کرده که علاوه بر مزایای استفاده از آن شامل افزایش حاصلخیزی خاک و گنجایش نگهداری آب، مقدار اکسیژن مود نیاز خاک را نیز زیاد می کند.

انواع روش های تهیه کود مرغی

الف) کود در بستر جوجه های گوشتی : بهترین نوع کود مرغی در میان انواع مختلف آن بوده و با توجه به نحوه تولید این نوع کود، از جمله عوامل و شرایط مهم در نگهداری، نوع و کیفیت بستر و مواد تغذیه ای طیور می باشد. طی آزمایشات صورت گرفته این نوع از کود حاوی مقدار زیاد ازت و ترکیبات آن مانند آمونیاک، کراتین و اسید اوریک می باشد. از دیگر عوامل مهم در بستر این نوع کود، نوع و میزان خاک و سنگ ریزه های موجود در بستر می باشد. 

ب) کود در بستر نیمچه مرغ های تخمگذار : نیمچه یا پولت تخم گذار به پرورش جوجه های 1 تا 120 روزه را گفته که این نوع نسبت به نوع کود اول از اهمیت و ارزش کمتری برخوردار است. در تهیه این بستر میزان مواد تشکیل دهنده آن نسبت به خود کود بیشتر بوده و همچنین میزان پروتئین و انرژی کمتری برخوردار است.

ج) کود در بستر مرغ های مادر تخمگذار : در این نوع کود میزان بستر به فضولات نسبت به سایر انواع کود مرغی کمتر بوده که برای تهیه آن از جمع آوری فضولات و بستر مرغ های مادر یا مرغ های تخم گذار بدست می آیند. از جمله مواد موجود در این نوع کود به میزان کلسیم، پروتئین و فسفر اشاره کرد و همچنین از الیاف خام کمتری نیز برخوردار است.

د) کود در سیستم فضولات قفس : این نوع کود بهترین تغذیه برای دام ها می باشد زیرا به علت عدم وجود بستر در محل نگهداری مرغ، به راحتی جدا شده و از ارزش غذایی بالایی پیدا می کند. جهت تهیه و تولید می بایست با حرارت دادن به کود میزان رطوبت را تا میزان 10 الی 15 درصد کاهش داد و از وجود موادی همچون سنگ ریزه و شیشه و غیره مطمئن شد. برای رسیدن به کیفیتی مطلوب از این نوع کود می بایست میزان مواد آلی و غیر آلی همچون میزان پروتئین ها و الیاف موجود در آن در آزمایشگاه های تخصصی بررسی گردد.

روش های جمع آوری و فرآوری کود مرغی

الف) روش خشک کردن : در این روش پس از جمع آوری و دپو کود اقدام به خشک کردن کود می نماییم. این کار علاوه بر کاهش چشم گیر در حجم کود اولیه ، از وجود و رشد انواع حشرات و لارو جلوگیری می کند. برای خشک کردن از دو روش طبیعی و مکانیکی به صورت زیر صورت میگیرد :

• روش خشک کردن طبیعی : در این روش با جمع آوری کود و با استفاده از نور خورشید میزان رطوبت کود را کاهش داده و این کار باعث کاهش حجم کود نهایی می گردد.
• روش خشک کردن مکانیکی : در این روش با استفاده از وسیله های مکانیکی اقدام به خشک کردن کود و کاهش رطوبت انجام می شود که در نهایت پس از خشک شدن به پلیت ها یا بلوک های مرغی تبدیل می شوند.

ب) روش دپو کردن : در این روش پس از جمع آوری فضولات بدست آمده را در فضایی سرپوشیده یا در داخل گودالی بر روی همدیگر انباشه کرده (حداقل ارتفاع لازم 1 الی 2 متر می باشد) و بر روی آن آب ریخته و با پلاستیک سطح آن را می پوشانیم. در طی این مدت می بایست کود را زیر و رو کرد تا پس از گذشت چند هفته بر اثر واکنش های شیمیایی میکرو ارگانیسم به صورت هوازی و غیرهوازی کود نهایی تشکیل و تهیه می گردد. همچنین حداقل دمای لازم در عمق نیم متری کود می بایست تا 45 الی 60 درجه باشد.

ج) روش سیلو کردن : در این روش فضولات مرغی جمع آوری شده را با ضایعات جمع آوری شده مزارع مانند کاه، علوفه ذرت و پوسته های برنج دپو کرده و در سیلو نگهداری می کنند. در این روش در صورت ایجاد رطوبت 40 الی 65 درصد در سیلو میتوان با کاهش میزان PH، مقدار اسید لاکتیک و اسید اوریک تولیدی را افزایش داد.