اثر سیلاب بر آلودگی خاک‌های کشاورزی با فلزات سنگین

رخداد سیلاب شدید در دشت رسوبی واقع در مناطق شرقی باعث شد خاک برای مدت یک ماه زیر آب برود. هدف این مطالعه ارزیابی اثر سیلاب روی میزان آلودگی خاک ها در این مناطق می باشد. برای این منظور 20 نمونه خاک بلافاصله پس از وقوع سیل از قسمت های سطحی (30-0) همراه با 4 نمونه از عمق 60-30 سانتی متری(منطقه مورد نظر) خاک گرفته شد. در آزمایشگاه ویژگی های فیزیکی-شیمیایی اساسی خاک و غلظت فلزات سنگین کادمیوم، نیکل، سرب، مس و روی نمونه های خاک اندازه گیری شد. یافته ها نشان دادند غلظت فلزات در تمام نمونه ها پایین تر از حد مجاز برای کاربرد در کشاورزی بوده است.

 خاک های رسوبی

خاک های رسوبی که بر روی دشت های رسوبی قرار گرفته اند سرشار از مواد آلی هستند و اغلب برای کشاورزی کاربرد دارند. با این وجود مقادیر فزاینده میزان و شدت بارندگی به دلیل تغییر آب و هوای جهانی، باعث می شود احتمال رخداد سیلاب بر روی این زمین ها بالا باشد.سیلاب ها می توانند آثار مکانیکی مستقیمی داشته باشند مانند وارد آوردن خسارت به ساختمان های انتقال و رسوب، همچنین می تواننـد بر ویژگی های خاک اثرگذار باشند که به این ترتیب موجب بروز مشکلاتی برای کشاورزی و سلامت انسان می شوند.با جداسازی خاکدانه ها از همدیگر باعث تخریب ساختمان خاک می گردند در نتیجه ؛
آب اضافی با ورود به داخل خاک و اشغال فضاهای خالی جای اکسیژن را می گیرد و بدین وسیله تهویه خاک را کاهش می دهد. پیامد آن تجزیه ناقص مواد آلی و تولید گازهای گوناگون مانند:

• گازهای گلخانه ای
• افت پتانسیل
• اکسایش
• کاهش و افزایش اسیدیته خاک ها می باشد که به رشد گیاه لطمه می زند.

جنبه محیط زیستی دیگر وابسته به سیلاب، آلودگی زمین های زیر سیل قرار گرفته با مواد شیمیایی می باشد .

آلاینده های شیمیایی مهم آب و همچنین رسوبات

فلزات سنگین: شامل روی ،سرب ،کادمیوم و نیز ترکیبات آلی چندگانه مانند آفت کش ها و هیدروکربن های حلقوی چند زنجیره ای ناشی از فرآیندهای صنعتی و کشاورزی در حوزه آبخیز هستند. سیلاب رودخانه بر غلظت فلزات سنگین در خاک دشت های رسوبی به چند طریق اثرگذار است.
فرسایش و رسوب مواد خاکی و جذب فلزات بر روی این مواد، منجر به افزایش غلظت کل و فراهمی فلزات سنگین می گردند. زمانی که سیلاب های شدید رخ می دهد، نشت مواد شیمیایی از مناطق شهری، تاسیسات صنعتی یا انبارهای ذخیره این مواد، به موضوع شدت می بخشد . بررسی انجام گرفته بعد از سیلاب رودخانه Meuse در کشور هلند نشان داد که رسوبات سیلابی به وسیله فلزات سنگین آلــودگی شدیدی یافتــه انــد.. گزارش های دیگری که در کشورهای هلند و بلژیک بعد از رخداد سیلاب رودخانه در سال های 1980 و 1984 منتشر گردید نشان داد در سطح خاک دشت های رسوبی انباشتگی بالایی از فلزات سنگین وجود دارد.
در مورد اثر سیلاب بر روی غلظت فلزات سنگین در خاک های کشور، داده های کافی در دسترس نیست. نوشتار حاضر به این منظور تهیه شده است تا اثرهای سیلاب روی سطح آلودگی به فلزات سنگین را در خاک های کشاورزی پایین دست مناطق شرقی کشور بلافاصله بعد از رخداد سیل ارزیابی نماید.

 درمجموع می توان گفت سیلاب در زمین های کشاورزی پاک اثر منفی روی ویژگی های اساسی خاک (درصد مواد آلی، واکنش خاک و میزان نیتروژن) ندارد و باعث آلودگی شدید خاک نمی گردد.