بیماری ها و آفات خیار

مقدمه

حفظ گیاه و محصول از بیمار ها و آفات یکی از این موارد می باشد. از جمله بیماری های کاشت بذر خیار می توان به مرگ گیاهچه خیار، ویروس موزائیک خیار، پژمردگی، پوسیدگی ریشه و طوقه فوزاریومی خیار، سفیدک پودری خیار، سفیدک داخلی خیار، پوسیدگی ریشه ، لکه برگی زاویه ای خیار، آنتراکنوز خیار، گموز خیار اشاره نمود که آفات می توانند باعث این بیماری ها گردد. در ادامه قصد داریم در خصوص 3 مورد از شایع ترین بیماری ها و آفات بذر خیار مطالبی را بیان نماییم.

انواع بیماری های خیار

بیماری ویروس موزاییک CMV ( Cucumber Mosaic Virus )

این ویروس از شایع ترین بیماری‌های مربوط به خانواده کدوئیان می باشد، از علائم آن می توان به زردی و سبزی های تیره و روشن و یا سیاه شدن رنگ برگ بوته ها اشاره کرد. همچنین محصول نهایی دارای شکل و رنگ نامناسب و مزه بد می باشد. از دیگر علائم مشاهده شده می توان به کلروز و کوتولگی در گیاه اشاره کرد که میزان محصول نیز بسیار کاهش می یابد.

از علل این بیماری می توان به شته ها اشاره کرد که می توانند ناقل این بیماری  باشند. همچنین کاشت این بذر بعد برخی محصولات مانند سیب زمینی و یا چغندرقند میتواند این ویروس را انتقال دهد. برای این بیماری ماده شیمیایی و یا سم مشخصی وجود نداشته و بهترین راه جلوگیری از این بیماری برای گیاه می باشد. بدین منظور از بین بردن علف هرز و استفاده از بذرهای مرغوب و بدون ویروس، کاشت تناوبی 2 الی 3 ساله بذر خیار، بررسی گیاهان و حذف بوته های آلوده و کنترل شته زنی در آن از جمله مواردی است که در جلوگیری از این بیماری موثر است.

بیماری سفیدک پودری (Powdery Mildew)

این بیماری یکی از شایع‌ترین و مهم ترین بیماری های مربوط به مناطق گرم و خشک و یا کم باران معتدل می باشد. عامل این بیماری در جالیز ها قارچ  Sphaerotheca Fuliginea می باشد که در صورت رطوبت بالا 90 درصد و دمای معتدل و یا در صورت وجود نور کم برای گیاه به وجود می آید. از جمله عوامل بروز این بیماری می توان به اختلاف زیاد دما در بین شبانه روز اشاره نمود.

از علائم وجود این بیماری لکه های سفید پودری شکل بر روی برگ و پژمردگی ساقه ها و برگ ها می باشد. این سفیدی بعد از مدتی تغییر رنگ داده و به سمت زرد و قهوه ای رنگی رفته و برگ ها خشک و از بین می روند. همچنین این بیماری بر روی محصول نهایی تاثیر گذاشته میوه های کوچک و بی مزه و تولید محصول نهایی کاهش می یابد. بدین منظور برای جلوگیری از این بیماری می بایست با حذف علف های هرز و ایجاد تهویه ای مناسب جهت کاهش رطوبت گلخانه را بیان نمود. همچنین استفاده از سموم قارچ کش مانند فیلینت، بیکربنات پتاسیم، کرزواکسیم متیل، تتراکونازول و تری فلوکسیاستروبینبا سم پاشی به صورت کامل بوته و پشت و روی برگ  از موارد توصیه شده می باشد.

بیماری سفیدک داخلی خیار (Downy Mildew ) :

بیماری سفیدک داخلی از مهم ترین بیماری های کشت خیار گلخانه ای می باشد. عامل این بیماری که با نام سرخک نیز شناخته می شود، قارچ Pseudoperonospora Cubensis که باعث آسیب به کیفیت محصول شده و علاوه بر کاهش میزان تولید بر عمر بوته نیز تاثیر می گذارد.

این بیماری اغلب در مناطقی با رطوبت کافی و یا هوایی گرم و معتدل،شیوع پیدا می کند. این بیماری در هوای معتدل 15 تا 22 درجه ای و در شرایط آب و هوایی با رطوبت بالای 90 درصد مساعد توسعه می باشد. یکی دیگر از عوامل این بیماری، کمبود عناصر طبیعی ماننده پتاسیم، روی و مس می باشد که باعث بیماری بوته می شود.

از علائم دیگر می توان به رنگ پریدگی و حالت موزاییکی برگ های بالغ و پیر اشاره کرده که پس از مدتی به لکه هایی به رنگ زرد و قهوه ای تغییر رنگ داده و تمام برگ تغییر شکل پیدا می کند.  با پیشرفت بیماری تمامی برگ ها خشک شده و می ریزد و در نهایت محصول نهایی نیز بد شکل و بد مزه می شود.

برای پیشگیری از این بیماری با از بین بردن علف های هرز و بهبود شخم زنی و همچنین با ایجاد تهویه ای مناسب و کاهش رطوبت می توان استفاده کرد. همچنین با آبیاری مناسب و عدم کشت متراکم بوته ها و کود دهی با کودهای حاوی فسفر و پتاس میتوان کنترل این بیماری را به دست گرفت. از سموم قارچ کشی مناسب برای این بیماری می توان به فاموکسادون، سیموکسانیل، اکسی کلرور مس، بردو فیکس و نیز قارچ کش های سیستمیک مانند متالاکسیل وآلیت اشاره نمود.

انواع آفات خیار

شته چالیزی (Aphis Gossypii)

این آفت که گیاهان جالیزی مانند گوجه فرنگی و خیار را مورد آسب قرار می دهند، اغلب در مناطق با آب و هوای گرم و مرطوب دیده می شوند. این آفت یکی از مهم ترین و خطرناک ترین حشرات گلخانه ای می باشد. شته ها در دمای بین 25 الی 30 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی بین 60 الی 75 درصد فعالیت خود را آغاز می کنند. این حشرات با بدنی نرم، خرطوم خود را به داخل رگ برگ گیاهان کرده و شیره آن مکیده و سپس دفع می کند.

این شیره که به عسلک نیز معروف است باعث جذب مورچه ها به سمت این ترشح می شود. گاهاً مورچه ها برای برای اینکه توسط شته ها شیره تولید کنند، تخم شته ها را با وارد کردن به گلخانه ها باعث این آفت در گیاه می شوند؛ به همین دلیل به این شته ها گاو مورچه می گویند.گاومورچه ها به صورت کلونی زندگی کرده که ابتدا توسط یک ماده بدون نیاز به جفت گیری تکثیر می شوند. شته ماده بدون بال بوده و رنگی زرد مایل به قهوه ای تیره دارد. از نظر ظاهری شته های بدون بال کمی بزرگ تر از شته های بالدار هستند.

از دیگر خساراتی که این چالیزی ها به جای می گذارد می توان به توقف رشد گیاه به علت عدم کربوهیدات اشاره کرد. همچنین باعث شده تا برگ ها پیچیده و خراب و بریزند. یکی از خسارت های شته ها ایجاد قارچ کپکی فوماژین می باشد که با رنگ خاکستری خود باعث کاهش فتوسنتز می شود. همچنین این قارچ می تواند باعث بیماری موزاییک خیار شده که در نتیجه باعث مرگ گیاه می شود. برای کنترل آن باید از سموم دیکلروس و پیمتروزین با کارنس پایین استفاده کرد که به این جمع می توان حشره کش های پالیزین و نیکوتین نیز اضافه کرد. همچنین با کنترل رطوبت حدود 50 درصدی و دمای بین 20 الی 25 درجه سانتی گرادی، از شته زنی می توان جلوگیری کرد.

تريپس ها ( Thrips Tabaci )

این نوع از آفات، حشراتی با طول 2 الی 4 میلی متر بوده که به صورت بالدار و بی بال می باشند. این حشرات ریشک هایی بر روی بال خود داشته که به بال ریشکداران نیز معروف هستند. این نوع از آفت نیز دارای خرطوم هایی بوده که با فرو کردن در اپیدرم برگ از شیره آن تغذیه می کند. تریپس ها نسبت به شته ها آسیب کمتری به گیاه زده اما با توجه به اینکه در آب و هوای گرم و خشک فعال می شوند، با افزایش دما تکثیر شده و می توانند آسیب زیادی را به گیاه وارد نمایند. تریپس های بالغ به رنگ قهوه ای بوده و دارای رگه های سیاه در طول سینه شان هستند.

همچنین دارای تخم هایی به رنگ سفید یا زرد می باشند ،تریپس های نابالغ دارای فرم بدنی کشیده و باریک به رنگ سفید بوده که بال ندارند. از خسارت های ناشی از این نوع آفت می توان پژمردگی و ضعیف شدن بوته که با تغییر رنگ برگ ها و پیچ خوردن به پایین ادامه پیدا می کند، اشاره نمود. معمولاً فعالیت این حشرات در مرحله 2 تا 4 برگی اتفاق می افتد.

برای کنترل این نوع از آفت در ابتدا توصیه می شود از رشد علف های هرز جلوگیری شود، با توجه به زندگی زمستانه این حشرات در عمق 8 سانتی متری زمین می باشد، پیشنهاد می گردد با شخم زدن عمیق زمین از فعالیت این حشرات جلوگیری شود. همچنین می توان با تکاندن برگ ها و بوته ها در داخل ظرفی جداگانه و بررسی برگ ها از ادامه فعالیت این حشرات جلوگیری نمود. با توجه به تخم گذاری تریپس ها درون بافت گیاه و با توجه به اینکه این آفت در زیر برگ ها و در لابلای گل ها می باشد؛ استفاده از امولسیون دکلرووس، مالاتیون، هوستاکوئیک و یا مونتوو پیشنهاد می گردد. 

سفيد بالک‌ها (Trialeurodes Vaporariorum )

سفید بالک ها یا مگس سفیدها، حشراتی به رنگ زرد بسیار کمرنگ که دارای دو جفت بال که با پودری سفید رنگ  پوشانده شده است، بوده که در در آب و هوای گرم فعال می شوند. این گونه از آفات که ماننده شته ها دارای خرطوم بوده و از شیره گیاههان تغذیه می کنند.  این آفت در پوره سن اول خود در مرحله Crawler یا لاروی  بوده که به صورت تخم می باشند. رنگ تخم ها در این مرحله سبز روشن بوده که برای تغذیه به زیر برگ ها می روند.

این حشره که دارای 3 الی 4 سن پورگی می باشد، در سنین بعد پاهایشان از کار افتاده و در آخرین مرحله از پورگی که به شفیره نیز معروف است، سفید بالک ها به وجود می آیند.  در اثر این آفت لکه های زرد رنگی بر روی برگ ها ایجاد می شود که در نهایت باعث از بین رفتن بوته ها می شود.

به همین ترتیب با کاهش محصول روبرو هستیم. همچنین ترشحات ناشی از این آفات باعث چسبناک شدن سطح برگ ها شده که محلی برای به وجود آمدن قارچ فوماژین می شود. بدین منظور برای کنترل این نوع از آفت از بین بردن و هرس علف های هرز توصیه می گردد. همچنین برای جلوگیری از ورود سفید باک ها به محل گلخانه توصیه می شود ابتدا با نصب توری های مناسب در محل های ورودی، از ورود آنها جلو گیری شده و در صورت کاشت نشاء حدید می بایست مورد بررسی قرار گرفته و در صورت امکان در محلی دور از باقی گیاهان کاشته شود.

همچنین با توجه به جذب این نوع از آفات به رنگ زرد، از پوشیدن لباس های زرد رنگ در محیط خودداری شود. از همین رو می توان با استفاده از کارت های زرد چسب دار برای ردیابی این حشرات استفاده نمود.   

 کلام آخر

در این مقاله تنها سه نوع از آفات خیار را بیان نمودیم و از دیگر آفات می توان به مگس مینوز برگ سبزی، کنه تار عنکبوتی، کنه قرمز، مگس جالیز و سوسک خیار اشاره نمود که در مقالاتی دیگر به بیان این موارد خواهیم پرداخت.