پیاز

پیاز یا Onion با نام علمی Allium cepa  از خانواده  آلیاسه  Alliaceae و از گونه سیر، از تیره نرگسیان و پیازیان می باشد. این گیاه که سالانه مورد کشت قرار می گیرد، دارای گونه های زیادی می باشد. در گونه های وحشی آن تولید پیازچه های کوجک کرده  که در خوشه گل می دهند و بذری نیز تولید نمی کنند.

پیاز گیاهی مهم در جهان بوده که در اکثر نقاط دنیا کشت می شود. از مناطقی که به عنوان محل تولید پیاز یاد می شود، ایران، جنوب غرب آسیا، شرق دریای مدیترانه  می توان اشاره نمود کماینکه گاهاً از کاشت این محصول در سه هزار سال قبل از میلاد مسیح در سومر و مصر باستان نیز یاد شده است. همچنین پیاز در کتب آسمانی مسیحیان و مسلمانان نیز بیان شده و در نوشته های یونانیان و رومیان باستان پیاز به عنوان گیاهی دارویی بیان شده است.

پیاز دارای ساقه های سفید رنگ ، پهن، نازک ودایره ای شکل بوده که در زیر زمین  رشد می کنند. ریشه در قسمت پایینی و برگ ها در قسمت بالایی قرار دارند. ریشه های پیاز از قسمت انتهایی محصول خارج شده که از مشخصات آن می توان به کوتاهی ریشه، ضخیم و گوشتی بودن آن اشاره کرده که در فاصله تقریبی 15 سانتی متری سطح زمین تشکیل می شود.

بعد از برداشت پیاز، بسته به شرایط محیطی محل ، میزان رطوبت و دما،  در مزرع پهن شده تا رطوبت آن تبخیر شده و خشک شود. در مناطقی که میزان رطوبت بالا بوده و یا شرایط وا بارانی باید، در محیط های سرپوشیده قرار داده تا خشک شوند. مدت زمان لازم برای خشک کردن نیز با توجه به شرایط بیان شده می تواند بین چند روز تا چند هفته باشد. نکته ای که در انبار کردن پیاز می بایست مورد نظر قرار داد، خشک کردن آن است تا از بیماری ها و آفات پیاز در زمان انبار کردن جلوگیری شود. یکی دیگر از راه های خشک کردن به صورت مصنوعی می باشد  بدین صورت که محصول نهایی را در معرض جریان هوای گرم با درجه حرارت حداکثری تا 30 درجه سانتی گراد و میزان رطوبت 60 الی 70 درصدی به مدت 4 تا 8 روز به طول می انجامد. برای خشک کردن مصنوعی پس از برداشت می بایست عمل خشک کردن صورت بگیرد و در صورت افزایش دما به بیش از 30 درجه سانتی گراد، پیاز شروع به جوانه زنی می کند.

شرایط آب و هوايی :

بهترین فصل برای کاشت بذر پیاز فصل های خنک بوده و مهمترین شرایط برای محصول دهی آن نواحی سردسیر با روزهای بلند است. اما با توجه وجود ارقام گوناگون این بذر می توان در در بیشتر نقاط جهان حتی مناطق گرم و معتدل با روزهای کوتاه نیز کشت نمود.  نکته حائز اهمیت در مورد رسیدن و رشد کامل پیاز نیازمند بودن به آب و هوای خشک با درجه حرارت بالاتر می باشد.  بهترین دما برای جوانه زدن این بذر 12 درجه سانتی گراد و بهترین دما برای رشد محصول دمای بین 12 الی 25 درجه سانتی گراد می باشد. همان طور که بیان شد برای ابتدا رشد نیازمند رطوبت بالا و در اواخر دوره رشد نیازمند گرما می باشد. از همین رو در مناطق سردسیر بهترین زمان کاشت بهار و تابستان و برای مناطق گرم سیر پاییز و زمستان می باشد.

یکی از عوامل مهم در تشکیل محصول نهایی یا اصطلاحاً غده پیاز میزان دوره روشنایی است. بر اساس تحقیقات انجام شده انواع پیاز را نمیتوان در هر دمایی تولید کرد که در انواع خاصی از بذر پیاز، مناطقی با روزهای بلند با طول روز بیش از 15 ساعت گل داده و پیاز رشد می کند. در نقطه مقابل در مناطق با روزهای کوتاه تر که دمای محل کاشت بین 12 الی 20 درجه سانتی گراد باشد، پیاز مدت زمان زیادی سبز مانده و بذر و غده تشکیل نمی شود. نوع دیگری از بذر پیاز وجود دارد که  که مناطق جنوبی با طول روشنایی 10 الی 12 ساعت پیاز و غده زیادی تولید می شود. از این رو انواع ارقام پیاز از نظر طول روز می توان به سه دسته روز کوتاه، متوسط و بلند تقسیم بندی نمود.

طبقه بندي ارقام پیاز :

• اگرگاتوم:Aggregatum  تولید پیاز در خاک انجام می شود.
• ويوي پاريوم :Vivi Parum در ساقه تولید پیازهای کوچک می کند (اصطلاحاً پیاز درختی می نامند).

شرایط خاک مناسب برای کشت :

مناسبترین خاک جهت کشت پیاز ، خاک های شنی و سست و نرم می باشد که می بایست سرشار از مواد آلی بوده که باعث شکل گیری مناسب پیاز می گردد. با توجه به بوته ای بودن ریشه و همچنین کوتاه و سطحی بودن آن، غنی سازی خاک مهم ترین عمل برای کاشت می باشد. خاک های رسی به دلیل سخت و سنگین بودن باعث بد فرم شدن پیاز و شکل گیری نامناسب غده می گردد که بدین منظور پیشنهاد می شود که خاک های رسی را با کودهای دامی سبک کرد.  یکی دیگر از موارد مناسب برای کاشت زه کشی مناسب و خوب زمین می باشد.

اسیدیته یا PH مناسب برای کاشت بذر پیاز مقدار 5.8 الی 6.5 می باشد که در PH بیش از 6.5 استفاده از بعضی مواد آلی و معدنی برای پیاز مناسب نبوده و مقدار کمتر از 5.8 نیز به علت وجود یون سمی آلومینیم، ریشه قادر به رشد نبوده و می بایست با افزودن آهک میزان PH را افزایش داد.  

آبیاری :

عوامل تاثیر گذار در آبیاری کاشت بذر پیاز را می توان زمان کشت، منطقه کشت، نوع خاک، روش تو لید، نوع بذر دانست. بر اساس این عوامل میران آب مصرفی برای کاشت تعیین می گردد اما به طور معمول برای کاشت بذر پیاز نیازمند آب فراوانی می باشد. برای زمین هایی با سطح شنی می بایست همیشه سطح رویی خاک را مرطوب نگه داشت تا رطوبت کافی به ریشه گیاه برسد. نکته مهم در مورد آبیاری، مصرف بیش از حد آب است که باعث دیر رس شدن محصول نهایی و زرد شدن برگ ها و در مقابل کم آبی باعث کاهش محصول دهی می شود. در مجموع می توان گفت آبیاری لازم بین 5 الی 7 روز یکبار انجام می گیرد.